Ο Όρσον Γουέλς (George Orson Welles) γεννήθηκε στις 6 Μαΐου του 1915. Υπήρξε Αμερικανός σκηνοθέτης θεάτρου και κινηματογράφου, ηθοποιός, σεναριογράφος και παραγωγός, κυρίως γνωστός για την ταινία του «Πολίτης Κέιν», η οποία θεωρείται η καλύτερη ταινία όλων των εποχών.

Παιδί θαύμα, ιδιοφυής πάνω από τα συνήθη όρια, κάτι που πλήρωνε σε όλη του τη ζωή. Ο Όρσον Γουέλς, είναι από τους κινηματογραφιστές που μπαίνει εύκολα στον κλειστό κύκλο των πέντε κορυφαίων σκηνοθετών όλων των εποχών. Πώς άλλωστε θα μπορούσε να μείνει έξω από την στρογγυλή τράπεζα των ιπποτών του κινηματογράφου, ο άνθρωπος που έκανε στα 25 του χρόνια μία από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, για κάποιους την κορυφαία, τον πολυθρύλητο «Πολίτη Κέιν». Ένα φιλμ που σημάδεψε και άλλαξε την πορεία του παγκόσμιου σινεμά.

Ο Τζορτζ Όρσον Γουέλς γεννήθηκε στην μικρή πόλη Κενόσα του Ουισκόνσιν, ενώ μετά από τέσσερα χρόνια μετακόμισε στο Σικάγο.

Είναι ακόμη ένας άνθρωπος του κινηματογράφου, που είχε δύσκολα παιδικά χρόνια. Κι αυτό διότι μετά το διαζύγιο των γονιών του, ο πατέρας του μικροβιομήχανος και η μητέρα του μία καλλιεργημένη και γνωστή πιανίστρια, ο Γουέλς θα μείνει ορφανός σε ηλικία 15 χρόνων και θα μεγαλώσει με τη φροντίδα συγγενών και φίλων.

Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του, θα μπει στο χώρο του θεάματος ως ηθοποιός, σκηνοθέτης και σκηνογράφος. Σε ηλικία 19 χρόνων θα παντρευτεί την ηθοποιό Βιρτζίνια Νίκολσον, θα αποκτήσουν μία κόρη, αλλά θα χωρίσουν έπειτα από 5 χρόνια.

Η… εισβολή των Αρειανών

Το 1938 θα είναι σημαδιακό, αλλά και ενδεικτικό της ιδιοφυούς προσωπικότητάς του. Ως παραγωγός του ραδιοφώνου στο CBS, θα κάνει μεταφορά του κλασσικού μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας του Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς «Πόλεμος των Κόσμων», μεταδίδοντας, με μορφή ειδήσεων, ρεπορτάζ, ανταποκρίσεων μία φανταστική εισβολή Αρειανών στη γη.

Με την επιβλητική φωνή του καταφέρνει να πανικοβάλει τους Αμερικανούς, παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις ότι πρόκειται για φανταστικό ραδιοφωνικό σκετς.

Πολίτης Κέιν – η ταινία ορόσημο

Το 1939 θα αρχίσει να έχει τις πρώτες επαφές με τα μεγάλα στούντιο και τελικά θα υπογράψει συμβόλαιο με την RKO, για τρεις ταινίες, εξασφαλίζοντας ότι θα έχει τη δυνατότητα να έχει τον απόλυτο έλεγχο των ταινιών του.

Το 1941 βγαίνει στις κινηματογραφικές αίθουσες ο «Πολίτης Κέιν» η ταινία ορόσημο του Όρσον Γουέλς σε παραγωγή της RKO.

Ο νεαρότατος τότε σκηνοθέτης κάνει την πρώτη και τελευταία αποκλειστικά δική του ταινία, αφού -όπως είχε πει ο ίδιος- ήταν και η μοναδική που είχε από το πρώτο πλάνο μέχρι το τελευταίο κόψιμο στο μοντάζ την ευθύνη (θρυλικές είναι οι βίαιες επεμβάσεις στις επόμενες ταινίες του από τους παραγωγούς).

Στον «Πολίτη Κέιν» καταγράφει μέσω πολλών και εμπνευσμένων φλας μπακ τη ζωή ενός πανίσχυρου επιχειρηματία, μέσα από μία έρευνα ενός νεαρού δημοσιογράφου. Ο Γουέλς κρατά για τον εαυτό του τον ρόλο του Κέιν, και είναι επιβλητικός και αξιοθαύμαστος ειδικά όταν εμφανίζεται σε μεγάλη ηλικία.

Η ιστορία, που θυμίζει κατά πολύ τη ζωή τού τότε πανίσχυρου μεγαλοεκδότη Χιρστ, θα σταθεί εμπόδιο στην επιτυχία της ταινίας. Ο Χιρστ, έχοντας στενές σχέσεις με τους μεγάλους του Χόλυγουντ και ελέγχοντας μεγάλο μέρος των εφημερίδων, θα σαμποτάρει την ταινία, θα διαδώσει ότι ο Γουέλς είναι κομμουνιστής κι έχει αντιαμερικανικές απόψεις, ενώ η κριτική θα θάψει κανονικά την ταινία, που αναγνωρίστηκε με δόξα και τιμή μετά από χρόνια.

Ο Γουέλς μιλά για τον επιχειρηματικό κόσμο, τον Τύπο, την πολιτική, τον καπιταλισμό, τη φαιδρότητα του χρήματος, την άνοδο και την πτώση ενός αυτοκράτορα που «δεν είχε ούτε ιερό ούτε όσιο.»

Όπως λέει σε κάποιο σημείο της ταινίας, «το χρήμα είναι εύκολο να το αποκτήσεις αν ενδιαφέρεσαι μόνο γι’ αυτό». Ο Γουέλς ουσιαστικά επιχειρεί να αφυπνίσει το κοινό για τους ανθρώπους με τεράστια εξουσία και τα μέσα χειραγώγησης.

Κλασική και πρωτοπόρα

Υπάρχει, όμως, και η πραγματική ιδιοφυής σκηνοθεσία. Ο Γουέλς, που είχε δει προηγουμένως δεκάδες φορές την «Ταχυδρομική Άμαξα» του Φορντ, όπως είχε εξομολογηθεί, βρήκε ένα απολαυστικό δρόμο αφήγησης και συνάμα μίας σκηνοθετικής βιρτουαζιτέ με πολλές πρωτοποριακές ιδέες.

Λήψεις από χαμηλά και ψηλά, μικραίνοντας ή μεγεθύνοντας τον ήρωά του, χρήση ευρυγώνιων φακών, εμπνευσμένα πλάνα, πρωτόγνωρες μέθοδοι σκίασης, φωτογραφίας, εστίαση σε αντικείμενα που βρίσκονταν μακριά, όλα χρήσιμα για να περάσουν τα μηνύματα της ταινίας, να μεταδώσουν την ψυχολογία του ήρωα, να μεταφέρουν τον θεατή στο κινηματογραφικό σύμπαν μίας ιδιοφυούς προσωπικότητας, του Όρσον Γουέλς. Η ταινία προτάθηκε για εννέα Όσκαρ, αλλά τελικά κέρδισε μόνο αυτό του πρωτότυπου σεναρίου.

Οι Υπέροχοι Άμπερσον

Το 1942 θα γυρίσει ακόμη ένα αριστούργημα, τους «Υπέροχους Άμπερσον» και πάλι με τον Τζόζεφ Κότεν, αλλά και με Ντολόρες Κοστέλο, Τιμ Χολτ, Αν Μπάξτερ.
Μία ταινία που για κάποιους είναι ανώτερη ακόμη και από τον «Πολίτη Κέιν» και παρότι το στούντιο θα της αλλάξει τη μορφή, επεμβαίνοντας στο τελικό μοντάζ, με δικαιολογία την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και πως το κοινό ήθελε «θετικά μηνύματα»…

Όρσον Γουέλς και Ρίτα Χέιγουορθ

To 1943 o Όρσον Γουέλς θα παντρευτεί την θρυλική ντίβα της «Τζίλντα», Ρίτα Χέιγουορθ με την οποία θα χωρίσουν έπειτα από πέντε χρόνια, καθώς ο Όρσον Γουέλς -εκτός από το φαγητό και το ποτό- ξετρελαινόταν και με το γυναικείο φύλο. Οι ερωτικές του περιπέτειες πάμπολλες (Ντολόρες ντελ Ρίο, Όγια Κοντάρ κ.ά) και η ερωτική του επιθυμία ανεξάντλητη.

Μακριά από το Χόλυγουντ

Ο Γουέλς που απεχθανόταν τη διαδικασία να βρει τα κεφάλαια για τις ταινίες του και όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, θα γυρίσει συνολικά 12 ταινίες με σημαντικότερες τον «Κύριο Αρκάντιν», τον «Άρχων του Κακού», τη «Δίκη», την «Κυρία από τη Σαγκάη» (ακόμη μια ταινία που πετσοκόφτηκε στο μοντάζ) και την τριλογία του πάνω σε έργα του Σαίξπηρ, «Μάκμπεθ», «Οθέλος» και «Φάλσταφ – Οι Καμπάνες του Μεσονυκτίου».

Όπως έλεγε, η μοναδική ταινία για την οποία παίρνει την ευθύνη εξολοκλήρου είναι ο «Πολίτης Κέιν», αλλά όλες του οι δημιουργίες είναι φανερό ότι φέρουν την υπογραφή του, το δικό του βλέμμα, τη σκηνοθετική μεγαλοφυΐα, πλάνα και σκηνές που είναι χαραγμένες στη μνήμη όλων των σινεφίλ.

Ο Όρσον Γουέλς θα πεθάνει μόνος του στις 10 Οκτωβρίου του 1985, αφού είχε ξαναχωρίσει την τρίτη του γυναίκα, την Ιταλίδα ηθοποιό Πάολα Μόρι, από έμφραγμα και θα ταφεί μακριά από το Χόλυγουντ και τις ΗΠΑ, στη Ρόντα της Ανδαλουσίας, μετά από δική του επιθυμία. Ήταν υπέρβαρος, είχε υπέρταση, διαβήτη και η καρδιά του ήταν αρκετά καταπονημένη.

Υπήρξε μία αντιφατική προσωπικότητα, και όπως έλεγε ο ίδιος «όλοι μας αποτελούμαστε από αντιθέσεις, που δεν καταφέρνουμε να εναρμονίσουμε».
Πηγή: Cityportal

Δείτε στο παρακάτω βίντεο την ταινία του Όρσον Γουέλς “οι Υπέροχοι Άμπερσον”:

Πηγή εικόνας andro.gr